Η Ύδρευση της Αθήνας από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή [Πηγή ΕΥΔΑΠ]

Από την αρχαιότητα η Αθήνα συνδέει την ιστορία της και τη ζωή της με ένα βασικό πρόβλημα: τη λειψυδρία, την ανεπάρκεια δηλαδή του νερού. Και αυτό γιατί τα επιφανειακά νερά ήταν πάντα λιγοστά καθώς δεν υπάρχουν μεγάλα ποτάμια και λίμνες στην Αττική γη. Έτσι η υδροδότηση της πόλης γινόταν κατά το πλείστον από πηγές και από πηγάδια. Παράλληλα υπήρχαν πολλές κρήνες διάσπαρτες μέσα στην πόλη, όπως και πλήθος δεξαμενών, στις οποίες συγκεντρωνόταν βρόχινο νερό (ομβροδέκτες).
Από τα γνωστότερα αρχαία υδραγωγεία ήταν το Πεισιστράτειο, το οποίο κατασκεύασε ο τύραννος Πεισίστρατος το 530 π.Χ., μήκους 2.800 μ. και το οποίο αντλούσε νερό από τις πηγές του Υμηττού. Υπήρχαν βέβαια και άλλα μικρότερα υδραγωγεία σε διάφορα σημεία της πόλης λαξευμένα σε σχιστόλιθο ή νεοκατασκευασμένα από κεραμικά τεμάχια συνδεδεμένα με μόλυβδο καθώς και υδρομαστεύσεις βοηθούμενες από μικροφράγματα.
Το σημαντικότερο ωστόσο ιστορικά έργο για την υδροδότηση της πόλης των Αθηνών ήταν το Αδριάνειο Υδραγωγείο που κατασκευάστηκε από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Αδριανό (134 - 140 μ.Χ.). Ξεκινούσε από τους πρόποδες της Πάρνηθας και κατέληγε στο Λυκαβηττό όπου κατασκευάστηκε η Αδριάνειος Δεξαμενή, στην οποία αποθηκεύονταν τα νερά του υδραγωγείου.
Τα νερά διοχετεύονταν με υδατογέφυρες στην πόλη των Αθηνών. Το υδραγωγείο λειτούργησε ικανοποιητικά μέχρι την υποδούλωση της Αθήνας από τους Τούρκους, οι οποίοι αδρανοποίησαν το υδραγωγείο. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους, το Αδριάνειο λειτούργησε ξανά χωρίς όμως να μπορεί να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες της Πρωτεύουσας. Αυτές ήρθε να καλύψει στις αρχές του προηγούμενου αιώνα η κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα και η δημιουργία της ομώνυμης τεχνητής λίμνης.
Την κατασκευή του φράγματος ανέλαβε η Αμερικάνικη Εταιρεία ULEN ενώ την επίβλεψη και την μετέπειτα διαχείρισή του η Ελληνική Εταιρεία Υδάτων (ΕΕΥ).

Ταμιευτήρας Μαραθώνα

Το 1972 η έναρξη κατασκευής χωμάτινου φράγματος στον ποταμό Μόρνο στο νομό Φωκίδος οδήγησε στη δημιουργία της τεχνητής λίμνης του Μόρνου.

Ταμιευτήρας Εύηνου
Σήραγγα Μπογιατίου

Γεωτρήσεις

Σημαντικό ρόλο στην υδροδότηση της Αθήνας κατέχουν και οι γεωτρήσεις. Οι υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες δεν χρησιμοποιούνται καθημερινά, αποτελούν όμως πολύτιμες εφεδρείες σε περιπτώσεις ανάγκης.Πρόκειται για 105 γεωτρήσεις στη βορειοανατολική Πάρνηθα, στην περιοχή της Υλίκης και γύρω από τον Βοιωτικό Κηφισό.
Οι γεωτρήσεις αθροιστικά έχουν τη δυνατότητα να αποδώσουν 600.000 κ.μ. νερού την ημέρα για ελεγχόμενα όμως χρονικά διαστήματα και πρέπει να διαφυλαχθούν ως παράγοντας ασφαλείας για την αδιάλειπτη υδροδότηση της Αθήνας.

Μονάδες επεξεργασίας νερού (ΜΕΝ)

Το νερό, αφού συλλεχθεί στους ταμιευτήρες φτάνει μέσω των υδραγωγείων στις Μονάδες Επεξεργασίας Νερού. Εκεί υποβάλλεται σε επεξεργασία που το καθιστά πόσιμο.
Οι Μονάδες Επεξεργασίας Νερού (ΜΕΝ) στο Λεκανοπέδιο της Αττικής είναι τέσσερις.

1. ΜΕΝ Γαλατσίου

2. ΜΕΝ Αχαρνών

3. ΜΕΝ Πολυδενδρίου

4. ΜΕΝ Μάνδρας (Ασπροπύργου)

Στάδια επεξεργασίας ύδατος

Το νερό που φτάνει στις ΜΕΝ είναι ακατέργαστο. Περιέχει διάφορα στερεά (κλαδιά, χώμα, λάσπη) που έχει παρασύρει κατά το πέρασμά του, όπως επίσης μικρόβια και μικροοργανισμούς που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι.
Το νερό με την επεξεργασία στην οποία υποβάλλεται (κροκίδωση, καθίζηση, διύλιση, απολύμανση), απαλλάσσεται από τα παραπάνω στοιχεία.
Στις ΜΕΝ ακολουθείται η παρακάτω αλληλουχία σταδίων στην επεξεργασία του νερού:

ΜΕΝ Γαλατσίου
ΜΕΝ Αχαρνών
ΜΕΝ Πολυδενδρίου
ΜΕΝ Μάνδρας (Ασπροπύργου) 

Έλεγχος ποιότητας νερού

Το νερό που φεύγει από τα διυλιστήρια για διανομή στην κατανάλωση είναι νερό ασφαλές και πόσιμο, ενώ πληρεί τους όρους των σχετικών υγειονομικών διατάξεων.
Το νερό της Αθήνας είναι αρίστης ποιότητας. Θεωρείται από τα καλύτερα της Ευρώπης, αν σκεφτούμε ότι στην Ευρώπη ως πόσιμο νερό χρησιμοποιείται κατά κόρον το εμφιαλωμένο.
Πόσιμο νερό χαρακτηρίζεται το νερό που είναι καθαρό από φυσική, χημική, βιολογική και μικροβιολογική άποψη και μπορεί να καταναλώνεται χωρίς να κινδυνεύει η υγεία του ανθρώπου. Το πόσιμο νερό πρέπει να είναι άχρωμο, άοσμο, δροσερό και με ευχάριστη γεύση. Δεν πρέπει να έχει μεγάλη σκληρότητα γιατί αυτή προκαλεί δυσκολίες στην καθημερινή αλλά και τη βιομηχανική του χρήση.
Δεν πρέπει να περιέχει μεγάλη ποσότητα οργανικών ουσιών, βαρέων μετάλλων ούτε και παθογόνα παράσιτα ή μικρόβια. Η θερμοκρασία του νερού πρέπει να είναι σταθερή στους 10-15 βαθμούς Cο (Κελσίου).
Κατά τον ποιοτικό έλεγχο του νερού ερευνώνται βασικά τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Χημικά εργαστήρια της ΕΥΔΑΠ

Κάθε ΜΕΝ έχει το δικό της χημείο - εργαστήριο, το οποίο είναι εφοδιασμένο με τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό αναλυτικών οργάνων και συσκευών. Στα εργαστήρια αυτά πραγματοποιούνται αναλύσεις και εξετάσεις σε δείγματα νερού, που συλλέγονται από όλο το υδρευτικό σύστημα της ΕΥΔΑΠ.
Στα εργαστήρια γίνονται κάθε χρόνο, μεταξύ άλλων, περίπου 300 πλήρεις αναλύσεις δειγμάτων από τις λίμνες, 10.000 μικροβιολογικές εξετάσεις από σημεία του δικτύου ύδρευσης και επιτόπιος έλεγχος του υπολειμματικού χλωρίου σε περίπου 20.000 δείγματα.
Το πιο σύγχρονο και πιο νέο εργαστήριο είναι το Χημικό και Βιολογικό Εργαστήριο Πολυδενδρίου. Το Εργαστήριο αυτό αποτελεί ένα πραγματικό απόκτημα για την ΕΥΔΑΠ.
Το κύριο αντικείμενο του χημικού εργαστηρίου Πολυδενδρίου είναι ο προσδιορισμός μετάλλων σε δείγματα νερού. Το εργαστήριο διαθέτει υπερσύγχρονο σύστημα προσδιορισμού μετάλλων και μπορεί να ανιχνεύει 30 διαφορετικά μέταλλα σε ένα δείγμα νερού.
Στο Βιολογικό Εργαστήριο Πολυδενδρίου αναλύονται δείγματα νερού από τους ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ, προκειμένου να βεβαιωθεί ότι οι ταμιευτήρες ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των Οδηγιών της Ε.Ε. όσον αφορά στις βιολογικές και λιμνολογικές παραμέτρους. Η κύρια βιολογική παράμετρος που μελετάται στο Βιολογικό Εργαστήριο είναι το φυτοπλαγκτόν των ταμιευτήρων, το οποίο αντικατοπτρίζει τη γενική κατάσταση των λιμνών και το στάδιο ευτροφισμού τους.

Δίκτυο ύδρευσης

Όταν λέμε δίκτυο ύδρευσης εννοούμε το σύνολο των αγωγών που μεταφέρουν το διυλισμένο νερό από τις κατά τόπους Μ.Ε.Ν. μέχρι τα υδρόμετρα των καταναλωτών. Το δίκτυο που λειτουργεί σήμερα είχε αρχίσει να κατασκευάζεται μετά το 1926 από την Ε.Ε.Υ. παράλληλα με την κατασκευή των μεγάλων έργων ύδρευσης (φράγμα Μαραθώνα, σήραγγα Μπογιατίου κτλ.).
Το ολικό μήκος του δικτύου σήμερα είναι 7000 χλμ. Αποτελείται από 1500 χλμ. κύριων τροφοδοτικών αγωγών (από Φ 400 mm και πάνω) και 5500 χλμ. δευτερευόντων αγωγών διανομής.
Το 65% του ολικού μήκους των αγωγών αποτελείται από σωλήνες αμιαντοτσιμέντου, το 15% από χαλυβδοσωλήνες, το 15% από χυτοσιδηρούς σωλήνες και το 5% από σωλήνες PVC.
Οι πιέσεις λειτουργίας των αγωγών έχουν μέγιστο τα 25 bar (ατμόσφαιρες) και ελάχιστο το 1 bar. Υποχρέωση της ΕΥΔΑΠ είναι να παρέχει νερό με πίεση από 1 έως 12 bar στη θέση του υδρομέτρου, σύμφωνα με τον κανονισμό ύδρευσης. Βέλτιστη επιδιωκόμενη πίεση: 6 bar.
Η ΕΥΔΑΠ παρέχει νερό σε περιοχές με υψόμετρο εδάφους από 0 έως και 600 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας. Εδαφικές περιοχές ανά 30 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, αποτελούν ζώνες ύδρευσης.
Ο συνολικός αριθμός των υδρομετρητών ανέρχεται σε 1.600.000 περίπου.
Σαράντα πέντε δεξαμενές πόλεως συνολικής χωρητικότητας 190.000 κ.μ. βρίσκονται διάσπαρτες σε ψηλά σημεία της πόλης από τις οποίες το νερό μέσω του δικτύου διανομής φτάνει στους καταναλωτές.
Αυτόματο σύστημα τηλελέγχου - τηλεχειρισμού παρακολουθεί τη λειτουργία του δικτύου ύδρευσης.
Σε 100 σημεία παρακολουθούνται και καταγράφονται συνεχώς πιέσεις, στάθμες και παροχές. Οι περισσότεροι όμως χειρισμοί γίνονται επιτόπου από το προσωπικό της ΕΥΔΑΠ.
Ο συνολικός όγκος των δεξαμενών αποθήκευσης της ΕΥΔΑΠ που εξυπηρετούν το δίκτυο ύδρευσης ανέρχεται σε 1.022.000 κ.μ. νερού.

Συντήρηση

Η Υπηρεσία Προληπτικής Συντήρησης Δικτύων υπάγεται στην Διεύθυνση Δικτύου Αποχέτευσης και έχει την έδρα της στον περιοχή του Ακροκεράμου του Δήμου Κερατσινίου εντός των εγκαταστάσεων του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυττάλειας.

Στην Υπηρεσία εργάζονται 63 άτομα που απασχολούνται σε τρείς βάρδιες (Α,Β,Γ) καθ'όλο το 24ωρο και είναι των κάτωθι ειδικοτήτων :
α. Διπλ. Μηχανικός : 1

ε. Εργάτες : 21

Οι κατηγορίες δ και ε αποτελούν πλήρωμα βυτιοφόρων και των οχημάτων επιθεώρησης και επισκευής αγωγών.
Ο εξοπλισμός που διατίθεται είναι ο εξής :
α. Τέσσερα (4) διαξονικά βυτιοφόρα ανακύκλωσης λυμάτων νέας τεχνολογίας SUPER 2000 με δεξαμενή ακαθάρτων 6m3 και δεξαμενή νερού 5m3 για καθαρισμό αγωγών.
β. Δύο (2) τριαξονικά βυτιοφόρα ανακύκλωσης λυμάτων νέας τεχνολογίας SUPER 2000 με δεξαμενή ακαθάρτων 7m3 και δεξαμενή νερού 6m3 για καθαρισμό αγωγών.
γ. Δύο (2) ανακατασκευασμένα διαξονικά μικτά βυτιοφόρα πίεσης-αναρρόφησης με δεξαμενή νερού 3m3 και δεξαμενή ακαθάρτων 3m3 με κύριο αντικείμενο τον καθαρισμό αντλιοστασίων αποχέτευσης και εγκαταστάσεων του δικτύου ύδρευσης (διυλιστήρια, βανοστάτσια κλπ.).
δ. Ενα (1) Οχημα Τηλεοπτικού Ελέγχου αγωγών με όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό για τον έλεγχο και εντοπισμό αφανών βλαβών του δικτύου αποχέτευσης.
ε. Δύο (2) μικρά οχήματα κλειστά για την υποστήριξη του συνεργείου καθαρισμού αντλιοστασίων και του συνεργείου τηλεοπτικού ελέγχου αγωγών.
α. Τέσσερα (4) διαξονικά βυτιοφόρα ανακύκλωσης λυμάτων νέας τεχνολογίας SUPER 2000 με δεξαμενή ακαθάρτων 5m3 και δεξαμενή νερού 3m3 για καθαρισμό αγωγών.
β. Οκτώ (8) τριαξονικά βυτιοφόρα ανακύκλωσης λυμάτων νέας τεχνολογίας SUPER 2000 με δεξαμενή ακαθάρτων 8m3 και δεξαμενή νερού 6m3 για καθαρισμό αγωγών.
γ. Ενα (1) Οχημα Τηλεοπτικού Ελέγχου αγωγών με όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό για τον έλεγχο και εντοπισμό αφανών βλαβών του δικτύου αποχέτευσης.
δ. Δύο (2) Oχήματα Τηλεοπτικού ελέγχου αγωγών με συστήματα κοπής - επισκευής προβληματικών αγωγών - διακλαδώσεων ακινήτων, για την επισκευή αγωγών χωρίς εκσκαφή (No Dig Technology).